فصد خون یا رگ زدن

درباره فصد:

تعریف فصد: فصد استفراغی است کلی که در آن اخلاط چهارگانه از طریق بریدن رگ با تیغ خارج می‌شود. که اگر در حد اعتدال در وسعت و تنگی باشد اخلاط به حد اعتدال خارج می‌شوند. و اگر وسیعتر باشد اخلاط بیشتری خارج شده و موجب ضعف می‌شود. و اگر بریدگی تنگتر باشد اخلاط رقیق‌تر خارج شده و درمان کامل نمی‌شود.

فصد عملی تهاجمی است که علم پزشکی آن را از یک هنر به یک علم تبدیل کرده است. یک درمان استاندارد برای تب در قرن 18 بوده است. بیشتر در موارد فشارخون بالا و کاهش خطر سکته به‌کار می‌رفته است، در بعضی موارد برای التهاب ریه، غلظت خون اثربخش بوده است.

خون‌گیری درگذشته نیز مخالفانی داشته، مثلا 300 سال قبل از میلاد مسیح، به خاطر اثرات جانبی مانند بریدن تاندون و عصب و عروق محیطی مخالفت‌های زیادی برای استفاده از این روش وجود داشت. در قرن اول بعد از میلاد سلسیوس برای درمان بیماری چشمی از فصد استفاده می‌کرد.در قرن دو میلادی جالینوس در درمان سردردهای مزمن و بیماری‌های چشمی از این روش بهره می‌برد.

روش درمان در فصد:

در برخی کشورها این روش با نام phlebotomy  یا bloodletting استفاده می‌شود. که البته نحوه انجام آن با فصد ایرانی متفاوت است. در phlebotomy ورید بریده می‌شود تا خونریزی ایجاد شود و حجم خون کم شده و در نتیجه گلبول قرمز یا آهن اضافی خارج شود. اما لغت phlebotomy به معنای خونگیری با سرنگ و جمع‌آوری خون در کیسه خون است. ولی در فصد ایرانی، خون‌گیری از طریق بریدن رگ با تیغ انجام می‌شود. در phlebotomy، 250 تا 500 سی‌سی خون قابل دفع است که 200 تا 250 میلی‌گرم آهن را از بدن خارج می‌کند.

کاربردهای مهم فصد عبارتند از:

کمردرد سیاتیکی، هموروئید، پاکسازی طبایع غالب، بیماری های گوارشی و…

اندیکاسیونهای فصد خون

مواقعی که به فصد خون نیاز داریم عبارتند از :

۱-   غلبه خون (هموگلوبین بالا)= زیادی خون
۲-   تباهی خون=کثیفی خون (مثل قند– چربی– اوره– اسید اوریکِ بالا در خون)
۳-   زیادی و تباهی خون (ترکیبی از حالات فوق الذکر)
۴-   به منظور انحراف مسیر خون در بدن
۵-   فشار خون بالا که جدیدا اتفاق افتاده باشد
۶-   اورژانس ها یا بحران های طبعی ( مثل ضربه ها – تصادفات – و در حالات اسپاسمهای شدید وکزاز)
۷-   تسکین دردها مثل درد سیاتیک –  درد پستان – و دردهای اسکلتی دیگر
۸-   غلبه سودا

 موارد ممنوعیت عمل رگ زدن

فصد خون در شرایط غیر مناسب عبارت است از :

در افراد سرد مزاج – در سرزمین های بسیار سرد – در دردهای بسیار آزار دهنده بعد از حمام طولانی (مثل حمام سونا) – بعد از انجام عمل جماع – سنین زیر ۱۴ سالگی – سنین پیری– افراد کم خون– افراد رنگ پریده– افرادی که گوشت شل ول یا حالت پف کرده دارند– در دوران نقاهت بیماری – در حالت شکم سیر– بیماران کولیتی– بانوان باردار و حیض

توضیح: شرط رگ زنی سن و سال نبوده بلکه لزوم آن داشتن بنیه فیزیکی مناسب مریض و تشخیص پزشک میباشد.

از طرفی نوع رگ زنی و میزان فصد خون نیز اهمیت دارد زیرا فصدهای خفیف و سوزنی و مکرر را می توان در افراد معمولی هم انجام داد زیرا در چنین شرایطی خون بسیار کمی را اخراج خواهید کرد و لذا اگر به قوانین آن آشنایی کامل داشته باشید می توانید در کودکان و پیران وافراد ضعیف تر نیز این کار را انجام بدهید.

از نظر ابن سینا، مجرای خروج خون در فصد تنگ باعث خروج خون رقیق و توقف خون غلیظ یا منعقد شده در داخل رگ می گردد و لذا در شرایطی که قرار است خون غلیظ را از رگ اخراج کنیم، بایستی حتماً فصد گشاد را انجام بدهیم تا بدینوسیله هم خون رقیق و هم خون غلیظ بزور فشار و گشادی معبر خروج خون از رگ دفع گردند.

خواص فصد:

قدرتمندترین و موثرترین شیوه درمان طب سنتی معرفی شده است که می‌تواند به یک باره بخش زیادی از سودای فاسد را از بدن دفع کند و سمومی که سال‌ها در بدن تجمع یافته است را از بدن بیرون نماید.

فصد در درمان بیماری‌های کبد در افراد با سوء مزاج دموی و اورام(ورم‌ها) جزء اولین اقدامات درمانی است و در سایر موارد جزئی از برنامه درمان خواهد بود.

مهم‌ترین شرایط ممنوعیت فصد، ابتلای کبد به بیماری‌های بلغمی است.

فصد در درمان بیماری‌های قلبی نیز مفید واقع شده است.

فصد ورید بازیلیک در بیماری‌های گردن، نواحی سینه و شکم مانند کبد، طحال، ریه، پلور و همه  دردهای سرین، زانو، ساق پا و کف موثر می‌باشد.

فصد سفالیک (قیقال) در درمان بیماری‌های سر، بینی، بیماری‌های دهان و دندان و درد و خارش شدید چشم موثر است.

لازم به ذکر است دوازده رگ در دو دست قرار دارد که از دو رگ اصلی قیقال (سفالیک) و باسلیق (بازلیک) منشعب می‌شوند. سایر ده رگ دیگر از شاخه‌ها و انشعابات این دو رگ هستند.

فصد بین انگشت چهارم و پنجم دست راست برای درمان تعداد زیادی از بیماری‌ها مفید است:

انسداد کیسه صفرا

غلبه خون(هموگلوبین بالا)

تباهی یا کثیفی خون مانند قند، چربی، اوره و اسید اوریک بالا

انحراف مسیر خون در بدن

فشار خون بالا که به تازگی اتفاق افتاده باشد.

تسکین دردهای سیاتیک، درد پستان، و دردهای دیگر اسکلتی

غلبه سودا

برای تقویت قوای جنسی، درمان مشکلات مچ دست و انگشتان، فصد مچ انجام می‌شود.

فصد رگ‌های مختلف بدن مانند گردن، پیشانی، پشت زانو و … برای التیام مشکلاتی نظیر درد بواسیر، درد رحم، سوء هاضمه، کمر درد، واریس، خونریزی شدید بینی، پرفشاری خون و درمان برخی نازایی‌ها به کار می‌رود.

تفاوت فصد و حجامت

فصد و حجامت هر دو برای پیشگیری و درمان برخی بیماری‌ها به کار می‌روند اما تفاوت‌هایی دارند که در زیر به آن‌ها اشاره می‌نماییم:

در فصد خون‌گیری از عروق اصلی است و رگ را کاملا می‌گشایند تا مقدار مشخصی خون از بدن بیمار خارج شود. خونی که در فصد از بدن خارج می‌شود، غلیظ بوده و اخلاط و سموم را از عمق بدن خارج می‌‌نماید.

در حجامت ابتدا بخشی از بدن مانند کتف، صورت، دست و پا را بادکش نموده و با ابزاری مخصوص(تیغ جراحی) خراش می‌دهند، تا خون رقیقی از مویرگ‌های داخل عضله خارج شود و همان نواحی از سطح پوست از اخلاط پاک گردد. این عمل باعث پاک شدن همان عضو شده و برخلاف فصد از جوهر روح نمی‌کاهد.

حجامت، بدن را تنقیه(پاکسازی) خاص نموده ولی فصد تنقیه عام می‌کند.

در عمل فصد، فضولات از قعر تن خارج می‌شوند.

چون فصد قابل کنترل و اختیاری است، به راحتی می‌توان آن را قطع نمود بدون این که ضرری داشته باشد.

 

موارد منع فصد

سوء مزاج سرد: به علت وجود خون کم‌تر، غلبه بلغم وجود دارد.

در سرزمین‌های خیلی سرد: چون سردی باعث افزایش غلظت خون و کاهش حجم آن شده و با فصد در بدن نفوذ می‌کند.

درد شدید: چون روح را تحلیل برده و بدن را ضعیف می‌نماید و در این حالت فصد باعث افزایش ضعف روح و قوت خواهد شد.

بعد از سونا

بعد از جماع

سن کمتر از 14 سال: چون بدن مرطوب است و غلبه بلغم دارد و فصد باعث ضعف و جلوگیری از رشد می‌شود.

در سنین کهنسالی: چون در این سن خون کم تولید شده و بدن ضعیف می‌گردد.

افراد لاغر و کم وزن

افراد چاق پف آلود: در افرادی که چاقی از نوع گوشتی و تنومندی است، دم غالب بوده و فصد جایز است.

بیماری‌های مزمن و طول کشیده

زنان حامله و حائض را حتی‌المقدور نباید فصد کرد مگر ضرورت مهمی وجود داشته باشد.

در تب شدید و یا التهاب شدید نباید فصد نمود.

زمان فصد

فصد ممکن است اختیاری یا اضطراری باشد. فصد اضطراری در هر وقت که احتیاج شد، بدون تاخیر باید فصد کرد. اما بهترین زمان فصد اختیاری، روزهای 15 تا 27 ماه قمری هنگام ظهر یک ساعت بعد از صرف غذا می‌باشد.

توصیه های قبل و بعد از فصد خون

قبل از فصد
• بهترین زمان برای انجام فصد از صبح تا ظهر می باشد.
• توصیه شده ۲۴ ساعت قبل از انجام فصد، نزدیکی یا مقاربت جنسی نداشته باشید.
• حرکت تند مانند دویدن و یا ورزش کردن تا ۱۲ ساعت قبل از فصد ممنوع می باشد.
• طی سه روز قبل از فصد پر خوری نکنید و از غذاهای سودا زا مانند کله پاچه، سوسیس و کالباس، و … پرهیز کنید.
• از ۱۲ ساعت قبل از فصد از کشیدن سیگار، قلیان و هر نوع ماده مخدر و همچنین نوشیدن الکل جداً خود داری کنید.
• در صورت داشتن هر نوع بیماری پزشکتان را مطلع کرده و تمامی داروهایی که مصرف می کنید را به طور کامل بیان کنید.
• بهتر است دو ساعت قبل از فصد غذایی با طبع گرم مانند کمی نان و عسل و یا ارده و شیره میل کنید تا معده هم خالی نباشد و هم انرژی لازم برای انجام فصد در بدن باقی بماند.

پس از فصد

۱–  پس   از   فصد   مدتی   استراحت   و   کمتر   پیاده   روی   کنید   و   تا ۶ ساعت   از   خواب   اجتناب   کنید.

۲ – تا ۸ ساعت   دست   خود   را   خم   و   راست   نکنید.  پانسمان   تا ۲۴ ساعت  باقی   و   از   برداشتن   اجسام   سنگین  در   این   مدت   پرهیز   شود .

 ۳- موضع   فصد   قدری   دردناک   خواهد   بود.(بطور   طبیعی) از   کمپرس   گرم   یا   روغن   میخک   برای   کاهش   درد   استفاده   کنید.

۴- در   صورت   خونریزی   یک   قطعه   گاز   استریل   یا   پارچه   تمیز   را   روی   موضع   قرار   دهید   و   با   دست   دیگر   بیست   دقیقه   فشار   نقطه   ای   و   محکم   وارد   آورید.

۵- توصیه   می   شود   هر ۸ ساعت   یک   لیوان   شربت   عسل   تا   سه   روزمصرف   شود   و   مصرف   ،   آب   انار   و   گلاب   مالت   جو   و   شکر   سرخ   ،   خورشت   قیمه   و   کرفس   ،شیر   برنج   ،سوپ   جو   و ….  پس   از   فصد   مفید   است.

۶-ندرتاً   پس   از   فصد   عوارضی   نظیر   تب   و   تپش   قلب   ،   ازدیاد   فشار   خون   ،   اضطراب   ،   سردرد،   سردی   و   لرز   بدن   ،   رنگ   پریدگی   ،   تهوع   و … پیش   می   آید  (این   عوارض   موقت   و   مقطعی   بوده   و   جای   نگرانی   ندارد.)